Versterken van sociale samenhang
Op reis
Een paar keer per week stap ik in Oisterwijk op de trein, naar Rotterdam. Even voor aankomst op CS zie ik rechts op een lange muur een quote van Erasmus staan: ”Waar ik me goed voel ben ik thuis.”
Oisterwijk en Rotterdam, twee verschillende werelden. In Oisterwijk ben ik anders dan anderen, want niet in Brabant geboren en getogen, en in Rotterdam ben ik zeker ook anders, een vreemde. Voor sommigen, zoals ik, zijn afstanden geen probleem, zelfs verrijkend. In Rotterdam ontmoet ik mensen voor wie het leven moeite kost en die wel in een andere wereld zouden willen, maar niet kunnen leven.
Als argeloze bezoeker van een dynamische stad als Rotterdam kun je al snel onder de indruk raken van al die diversiteit. Als ik om me heen kijk, zie ik op het eerste oog in één ruimte veel verschillende mensen, die ontspannen met elkaar omgaan. Een spade dieper hoor ik verhalen die me diep kunnen raken, van mensen die zich ontheemd, verloren, eenzaam en alleen voelen tussen al die duizenden mensen. En als ik goed kijk, zie ik die ontheemden zitten op de bankjes en lopen in het park, maar ik weet dat de meesten onzichtbaar zijn. Juist zij hebben verbinding nodig. Elke dag weer ontmoet ik Rotterdammers die zich daarom bekommeren.
We leven in een tijd waarin het woord crisis niet meer uit de kranten is weg te slaan. Dat deprimeert. Op de terugreis naar huis denk ik: bezig zijn met ‘de zorgzamen’ in Rotterdam is het beste medicijn tegen cynisme.
De vele stakeholders van de Kennis- en onderzoeksagenda sociaal werk (zie ook H1) hebben ‘sociale samenhang’ benoemd als een van de vier meest urgente opgaven van deze tijd, waar sociaal werk van meerwaarde voor kan zijn. Tegelijkertijd richten ook veel sociaal innovatieve praktijken zich juist op sociale samenhang. Dit was reden genoeg om sociale samenhang als inhoudelijk kompas te kiezen voor dit lectoraat. Het is een grote term. Een koepelterm die ook bij de betrokkenen van de Kennis- en onderzoeksagenda verschillende beelden opriep. Er was wel een gemene deler: de waarde van verbindingen (of juist het ontbreken ervan), specifiek voor mensen in kwetsbare situaties.
Niet de definitie van sociale samenhang is in onderstaand betoog het belangrijkst, maar wel de betekenis ervan in de praktijk. De vraag: ‘Wat doet sociale samenhang ertoe?’ staat centraal.
In dit hoofdstuk
In dit hoofdstuk ga ik eerst in op het belang van sociale samenhang in het algemeen (3.1). Vervolgens stap ik over naar de betekenis van sociale samenhang in het dagelijks leven (3.2), die mij duidelijk is geworden na de busreizen die we in Rotterdam hebben ondernomen (zie Hoofdstuk 2).